Trong bối cảnh giáo dục liên tục đổi mới, dạy học dự án đang nổi lên như một phương pháp hiệu quả, giúp học sinh phát triển toàn diện từ kiến thức đến kỹ năng. Phương pháp này không chỉ truyền tải thông tin mà còn khuyến khích tư duy sáng tạo, khả năng giải quyết vấn đề và kỹ năng hợp tác. Hãy cùng Inter Stella khám phá sâu hơn về mô hình giáo dục tiên tiến này.

Dạy Học Dự Án Là Gì? Định Nghĩa và Cơ Chế Hoạt Động

Khái niệm dạy học dự án (Project-Based Learning – PjBL) mô tả một mô hình giáo dục mà ở đó, học sinh chủ động phối hợp cùng nhau. Dựa trên những kiến thức đã học cùng với sự hỗ trợ của giáo viên, các em sẽ tập trung vào việc giải quyết một vấn đề học tập thực tiễn. Mục tiêu cuối cùng là tạo ra các sản phẩm cụ thể, có thể là báo cáo, mô hình, ứng dụng hoặc buổi thuyết trình để giới thiệu và công bố. Đây là một cách tiếp cận học tập lấy người học làm trung tâm, khuyến khích sự tham gia tích cực.

Một mô hình giáo dục dựa trên dự án được xây dựng với các kỹ thuật giảng dạy linh hoạt và đa dạng. Thông thường, các dự án học sinh tham gia luôn có sự đồng hành và hỗ trợ từ giáo viên hoặc các chuyên gia trong lĩnh vực liên quan. Họ giúp học sinh định hướng, nắm bắt vấn đề cốt lõi và hiểu rõ nội dung hơn. Bên cạnh đó, việc ứng dụng các thiết bị công nghệ hiện đại cũng đóng vai trò quan trọng, hỗ trợ quá trình nghiên cứu và thực hiện dự án của học sinh diễn ra suôn sẻ, hiệu quả hơn.

Học sinh làm việc nhóm theo phương pháp dạy học dự án tại trường học.Học sinh làm việc nhóm theo phương pháp dạy học dự án tại trường học.

Lợi Ích Vượt Trội của Mô Hình Dạy Học Dự Án

Dạy học dự án mang lại nhiều lợi ích thiết thực, phù hợp với yêu cầu của một chương trình giáo dục hiện đại. Thứ nhất, phương pháp này thúc đẩy triết lý “học đi đôi với hành”. Thay vì chỉ tiếp thu lý thuyết suông, học sinh được khuyến khích vận dụng tư duy và hành động để sáng tạo, biến kiến thức thành sản phẩm cụ thể. Điều này giúp các em ghi nhớ kiến thức sâu sắc hơn và hiểu rõ giá trị ứng dụng của nó.

Thứ hai, giáo dục dựa trên dự án có khả năng khơi nguồn cảm hứng và kích thích sự tò mò cho học sinh. Khi được tự tay tìm hiểu, nghiên cứu và tạo ra một sản phẩm có ý nghĩa, các em sẽ cảm thấy hứng thú hơn với việc học. Điều này đồng thời rèn luyện tính trách nhiệm cá nhân và khả năng tự lực giải quyết vấn đề, từ những thách thức đơn giản đến các tình huống phức tạp hơn trong cuộc sống.

<>Xem Thêm Bài Viết:<>

Cuối cùng, mô hình học tập theo dự án là môi trường lý tưởng để phát triển các kỹ năng mềm quan trọng. Học sinh sẽ hình thành kỹ năng tìm kiếm, xử lý thông tin một cách hiệu quả, đồng thời nâng cao khả năng làm việc nhóm (teamwork) và cộng tác. Bên cạnh đó, các em còn được rèn luyện kỹ năng đánh giá bao quát một vấn đề, từ đó đưa ra sáng kiến và biến ý tưởng thành hiện thực. Theo một nghiên cứu, học sinh tham gia dự án thường có khả năng tư duy phản biện cao hơn 20% so với phương pháp truyền thống.

Những Hạn Chế Cần Quan Tâm Khi Áp Dụng Dạy Học Dự Án

Mặc dù mang lại nhiều ưu điểm, dạy học dự án vẫn tồn tại những hạn chế nhất định mà các nhà giáo dục cần lưu tâm. Trước hết, đây không phải là mô hình lý tưởng cho việc truyền đạt tri thức một cách hệ thống và chặt chẽ, đặc biệt là đối với những kỹ năng cơ bản hoặc các môn học yêu cầu sự chính xác tuyệt đối như các định luật vật lý hay công thức toán học. Việc này đòi hỏi giáo viên phải có phương pháp bổ trợ phù hợp để đảm bảo học sinh vẫn nắm vững nền tảng.

Thứ hai, việc triển khai một dự án đòi hỏi một lượng lớn thời gian, cả của học sinh và giáo viên. Các dự án chất lượng cao thường không thể hoàn thành trong vài tiết học mà cần kéo dài hàng tuần, thậm chí hàng tháng. Điều này gây áp lực về lịch trình và có thể ảnh hưởng đến việc hoàn thành chương trình học theo quy định.

Cuối cùng, dạy học dự án cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về cơ sở vật chất và tài chính. Để học sinh có thể thực hiện các ý tưởng của mình, trường học cần trang bị đầy đủ dụng cụ, thiết bị, và đôi khi là nguồn kinh phí để mua nguyên vật liệu hoặc tổ chức các chuyến đi thực tế. Điều này có thể là thách thức đối với nhiều cơ sở giáo dục có nguồn lực hạn chế.

Phân Loại Các Phương Pháp Dạy Học Theo Dự Án Phổ Biến

Hiện nay, có nhiều kiểu dạy học theo dự án khác nhau được áp dụng trong giáo dục. Mỗi phương pháp lại có những đặc điểm riêng về quy mô, mục tiêu và cách thức thực hiện. Việc phân loại giúp các nhà giáo dục lựa chọn cách tiếp cận phù hợp nhất với mục tiêu học tập và điều kiện thực tế. Nhìn chung, có ba tiêu chí phổ biến để phân loại mô hình học tập chủ động này: phân loại theo quỹ thời gian, phân loại theo nhiệm vụ, và phân loại theo mức độ phức hợp của nội dung học tập.

Phân loại dạy học dự án theo quỹ thời gian là một trong những tiêu chí cơ bản nhất. Mỗi dự án sẽ được cấp một lượng thời gian nhất định để học sinh hoàn thành, và lượng thời gian này phụ thuộc vào quy mô cũng như độ phức tạp của dự án. Cụ thể, chúng ta có: Dự án nhỏ, thường kéo dài từ 2 đến 6 giờ học, phù hợp với việc khám phá một chủ đề cụ thể trong vài tiết. Dự án trung bình có thời gian thực hiện khoảng một tuần hoặc 40 giờ học, cho phép học sinh đi sâu hơn vào vấn đề. Cuối cùng, dự án lớn đòi hỏi quỹ thời gian kéo dài nhiều tuần lễ, thường được thiết kế cho các nghiên cứu chuyên sâu hoặc các sáng tạo phức tạp.

Ngoài ra, phương pháp dự án còn được phân loại dựa trên nhiệm vụ trọng tâm mà học sinh cần thực hiện. Các nhiệm vụ này giúp định hình mục tiêu và quy trình làm việc. Dự án tìm hiểu tập trung vào việc khảo sát, thu thập thông tin và báo cáo về một vấn đề cụ thể, như nghiên cứu lịch sử địa phương. Dự án nghiên cứu yêu cầu học sinh đi sâu hơn để tìm hiểu, giải thích các vấn đề hoặc hiện tượng phức tạp, ví dụ như nghiên cứu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu. Cuối cùng, dự án kiến tạo nhấn mạnh vào việc sáng tạo ra một sản phẩm hữu hình, từ việc thiết kế một ứng dụng di động đến xây dựng một mô hình kiến trúc.

Phân loại theo mức độ phức hợp của nội dung học tập cũng là một yếu tố quan trọng. Tiêu chí này giúp xác định mức độ tích hợp kiến thức và kỹ năng trong dự án. Dự án mang tính thực hành là kiểu dự án tập trung vào việc hoàn thành một nhiệm vụ cụ thể, nơi học sinh vận dụng kiến thức và kỹ năng cơ bản để tạo ra sản phẩm. Ví dụ, học sinh có thể làm một chậu cây từ vật liệu tái chế. Trong khi đó, dự án mang tính tích hợp có tính chất tổng hợp nhiều nội dung hoạt động, bao gồm tìm hiểu lý thuyết, nghiên cứu, và giải quyết vấn đề trong thực tiễn, đòi hỏi sự liên kết giữa nhiều môn học và kỹ năng khác nhau.

Phân loại các phương pháp dạy học theo dự án dựa trên tiêu chí quỹ thời gian, nhiệm vụ và mức độ phức hợp.Phân loại các phương pháp dạy học theo dự án dựa trên tiêu chí quỹ thời gian, nhiệm vụ và mức độ phức hợp.

Vai Trò Cốt Lõi Của Học Sinh Và Giáo Viên Trong Dạy Học Dự Án

Trong mô hình dạy học dự án, vai trò của giáo viên và học sinh được định nghĩa lại và có mối liên hệ mật thiết, bổ trợ lẫn nhau. Cả hai đều cần làm tròn trách nhiệm của mình để dự án có thể được tổ chức và thực hiện một cách thuận lợi, đạt hiệu quả cao nhất. Sự tương tác và hợp tác giữa họ là chìa khóa để phương pháp dự án thành công.

Vai Trò Của Học Sinh: Người Kiến Tạo Tri Thức

Mục tiêu chung của mọi nền giáo dục đều hướng đến sự phát triển của học sinh. Trong dạy học dự án, học sinh chính là trung tâm, là người tiếp thu các phương pháp và quyết định cách tiếp cận, giải quyết các vấn đề đặt ra. Thay vì thụ động tiếp nhận, các em đóng vai trò là người chủ động giải quyết vấn đề bằng cách vận dụng kỹ năng và kiến thức của mình, thường thông qua hình thức làm việc nhóm. Điều này giúp các em phát triển tính tự chủ và tư duy độc lập.

Không chỉ dừng lại ở việc thực hiện, học sinh còn là người trình bày sản phẩm của mình, giới thiệu những kiến thức và kinh nghiệm thu được từ dự án. Từ đó, các em tự đánh giá sản phẩm của bản thân và của các nhóm khác, đúc kết những ưu nhược điểm, rút ra bài học kinh nghiệm cho lần sau. Quá trình này không chỉ củng cố kiến thức mà còn rèn luyện kỹ năng giao tiếp, thuyết trình và tư duy phản biện.

Vai Trò Của Giáo Viên: Người Dẫn Dắt và Hỗ Trợ

Nếu ở phương pháp giáo dục truyền thống, giáo viên là người nắm vai trò chính trong việc giảng dạy và truyền đạt kiến thức, thì ở mô hình dạy học dự án, vai trò này có sự dịch chuyển đáng kể. Giáo viên sẽ đóng vai trò là một người hướng dẫn (facilitator), người đứng bên ngoài quan sát, đưa ra gợi ý và hỗ trợ khi học sinh cần, chứ không trực tiếp điều hành mọi hoạt động. Vai trò chính là định hướng, tạo điều kiện và khơi gợi tiềm năng.

Giáo viên cần phải tìm cách để học sinh của mình, từ nội dung bài học, có thể nhìn ra sự tương quan với thế giới bên ngoài và các vấn đề thực tiễn. Từ đó, các em được khuyến khích tập cách tư duy phân tích về cuộc sống, đưa ra các giải pháp sáng tạo trong học tập và ứng dụng thực tế. Chung quy lại, giáo viên là người đứng sau hỗ trợ và hướng dẫn để học sinh có thể tìm hiểu, khám phá và hoàn thành các nhiệm vụ một cách suôn sẻ. Môi trường làm việc hiệu quả hay không phần lớn sẽ do khả năng quản lý và định hướng của người giáo viên quyết định, đảm bảo sự cân bằng giữa tự chủ của học sinh và sự hỗ trợ cần thiết.

Quy Trình Triển Khai Dạy Học Dự Án Hiệu Quả Trong Lớp Học

Để tổ chức dạy học dự án hiệu quả, việc tuân thủ một quy trình cụ thể là vô cùng quan trọng. Quy trình dạy học theo dự án cần được chuẩn bị từng công đoạn rõ ràng, phân chia trách nhiệm cụ thể giữa giáo viên và học sinh để đảm bảo sự phối hợp nhịp nhàng và đạt được mục tiêu đề ra.

Giai Đoạn 1: Chuẩn Bị Toàn Diện Cho Dự Án

Ở công đoạn chuẩn bị, giáo viên sẽ là người đảm nhận những công việc mang tính định hướng. Nhiệm vụ của họ bao gồm: xây dựng bộ câu hỏi định hướng hoặc vấn đề cốt lõi mà dự án sẽ giải quyết, thiết kế cấu trúc tổng thể của dự án, xác định các nhiệm vụ cụ thể cho học sinh, và chuẩn bị các tài liệu hỗ trợ cần thiết cho cả giáo viên và học sinh. Sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ giáo viên sẽ đặt nền móng vững chắc cho thành công của dự án.

Về phía học sinh, công việc cần làm ở giai đoạn này là cùng giáo viên thống nhất các tiêu chí đánh giá chung cho dự án. Sau đó, các em sẽ trao đổi và làm việc nhóm để chuẩn bị dự án, bao gồm việc xây dựng kế hoạch hành động chi tiết, phân công nhiệm vụ cho từng thành viên, dự trù nguồn thông tin cần thiết, và tính toán thời gian cũng như vật liệu dự kiến. Sự chủ động và hợp tác ngay từ đầu giúp học sinh nắm quyền kiểm soát và có trách nhiệm hơn với công việc của mình.

Giai Đoạn 2: Thực Hiện Dự Án và Giám Sát Tiến Độ

Ở giai đoạn thực hiện dự án, giáo viên đóng vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn, giám sát và đánh giá quá trình làm việc của học sinh. Họ cần đảm bảo các em đi đúng hướng, kịp thời hỗ trợ khi có khó khăn. Đồng thời, giáo viên cần chuẩn bị và đảm bảo các khâu về cơ sở vật chất, liên hệ với các khách mời (nếu có) để hỗ trợ chuyên môn, và tạo mọi điều kiện thuận lợi cần thiết để học sinh có thể hoàn thành nhiệm vụ của mình một cách tốt nhất.

Học sinh khi thực hiện dự án sẽ triển khai các công việc đã được phân công trong kế hoạch. Các em sẽ chủ động phân công công việc cụ thể cho mỗi người trong nhóm, tổng hợp và xử lý các thông tin thu thập được từ nhiều nguồn khác nhau. Dựa trên những dữ liệu và kiến thức đã tích lũy, các nhóm sẽ bắt tay vào xây dựng sản phẩm cuối cùng của mình, đó có thể là một báo cáo, một mô hình, một bài thuyết trình đa phương tiện, hoặc một sản phẩm thực tế.

Giai Đoạn 3: Tổng Hợp, Giới Thiệu và Đánh Giá Kết Quả

Công đoạn cuối cùng và là công đoạn quyết định cho cả dự án là tổng hợp, giới thiệu và đánh giá kết quả. Học sinh sẽ cần phải hoàn tất sản phẩm của mình một cách chỉn chu nhất. Sau đó, các nhóm sẽ tự giới thiệu sản phẩm, trình bày quá trình thực hiện và những bài học rút ra. Đồng thời, các em cũng sẽ tham gia tự đánh giá sản phẩm của mình và của các nhóm khác dựa trên các tiêu chí đã thống nhất ban đầu.

Giáo viên trong giai đoạn này sẽ là người chuẩn bị cơ sở vật chất cho buổi trình bày, như không gian, thiết bị trình chiếu. Quan trọng hơn, giáo viên sẽ theo dõi sát sao phần trình bày của từng nhóm, lắng nghe, đặt câu hỏi và đưa ra đánh giá khách quan về từng sản phẩm cũng như quá trình làm việc của học sinh. Đây là cơ hội để tổng kết kiến thức, kỹ năng và khuyến khích học sinh phản tư về những gì mình đã học được.

Bí Quyết Để Dạy Học Dự Án Đạt Hiệu Quả Tối Ưu

Để quá trình dạy học dự án thực sự đảm bảo chất lượng và định hướng phù hợp cho học sinh, chương trình giáo dục cần lưu ý một số yếu tố then chốt. Những bí quyết này sẽ giúp tối ưu hóa hiệu quả của phương pháp học tập theo dự án trong mọi môi trường.

Đầu tiên, điều quan trọng là cần đảm bảo sự gắn kết mật thiết giữa kiến thức học được tại trường với thực tế ở đời sống. Các dự án nên xuất phát từ những vấn đề, hiện tượng mà học sinh có thể quan sát, trải nghiệm trong cuộc sống hàng ngày. Việc này giúp các em thấy được ý nghĩa và ứng dụng của kiến thức, từ đó tăng cường động lực học tập. Một nghiên cứu cho thấy, dự án gắn liền với thực tiễn có khả năng kích thích tư duy giải quyết vấn đề cao hơn 35%.

Thứ hai, dạy học dự án cần kết hợp hài hòa giữa việc nghiên cứu lý thuyết và áp dụng vào những hoạt động thực hành. Lý thuyết cung cấp nền tảng, còn thực hành giúp củng cố và biến kiến thức thành kỹ năng. Điều này đòi hỏi giáo viên phải thiết kế dự án sao cho học sinh có đủ thời gian và cơ hội để khám phá cả hai khía cạnh này.

Tiếp theo, nhiệm vụ của dự án cần được thiết kế vừa sức với trình độ và khả năng của học sinh. Nếu quá khó, các em dễ nản chí; nếu quá dễ, sẽ không kích thích được sự sáng tạo. Đồng thời, nên có đủ chủ đề đa dạng để học sinh dễ dàng lựa chọn nội dung phù hợp với khả năng và hứng thú cá nhân, từ đó tăng cường sự tham gia và chủ động. Các đề tài nghiên cứu cũng nên khuyến khích việc kết hợp kiến thức của nhiều môn học khác nhau (tích hợp liên môn) để tạo sự liên kết và cảm hứng cho người học.

Cuối cùng, phương pháp dự án phải đề cao tinh thần làm việc nhóm, sự cộng tác giữa từng thành viên. Kỹ năng này không chỉ quan trọng trong học tập mà còn là yếu tố thiết yếu trong môi trường làm việc sau này. Sản phẩm cuối cùng của dự án không nên gò bó trong khuôn khổ là những bài thu hoạch lý thuyết khô khan, mà có thể là những sản phẩm có tính ứng dụng cao, có khả năng công bố rộng rãi hoặc mang lại giá trị thực tiễn cho cộng đồng. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng dạy học dự án không hợp với các chương trình lý thuyết cần sự chính xác chặt chẽ như định luật, đại lượng, mà phù hợp hơn với những kiến thức mang tính khám phá, thực nghiệm như vật lý, hóa học, sinh học hoặc các môn xã hội.

Giáo viên hướng dẫn học sinh trong dự án thực tế, áp dụng dạy học dự án.Giáo viên hướng dẫn học sinh trong dự án thực tế, áp dụng dạy học dự án.

Xu Hướng Phát Triển của Dạy Học Dự Án Trong Kỷ Nguyên Số

Trong bối cảnh kỷ nguyên số bùng nổ, dạy học dự án đang chứng kiến những bước phát triển vượt bậc, tích hợp mạnh mẽ công nghệ để nâng cao trải nghiệm học tập. Sự kết hợp của công nghệ trong dạy học dự án đang mở ra nhiều cơ hội mới, cho phép học sinh vượt qua các rào cản địa lý và tài nguyên. Ví dụ, học sinh có thể sử dụng các công cụ trực tuyến như Google Workspace, Miro hay Trello để hợp tác làm việc nhóm từ xa, thực hiện nghiên cứu dữ liệu khổng lồ, thiết kế các sản phẩm ảo bằng phần mềm 3D, hoặc tạo ra các video thuyết trình chuyên nghiệp. Điều này không chỉ giúp các em tiếp cận nguồn thông tin đa dạng hơn mà còn phát triển kỹ năng số cần thiết cho thế kỷ 21.

Giáo dục dựa trên dự án ngày càng được tích hợp sâu rộng vào các chương trình đào tạo STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Toán học) và STEAM (thêm Nghệ thuật). Các dự án như thiết kế robot, xây dựng hệ thống tưới cây tự động hoặc lập trình ứng dụng di động cho phép học sinh không chỉ học lý thuyết mà còn trực tiếp giải quyết các thách thức thực tế. Thông qua đó, các em có thể tạo ra các giải pháp sáng tạo, góp phần vào sự phát triển của cộng đồng và chuẩn bị tốt hơn cho các ngành nghề trong tương lai, nơi mà tư duy giải quyết vấn đề và đổi mới sáng tạo là yếu tố then chốt.

Nhìn chung, dạy học dự án không chỉ là một phương pháp giảng dạy mà còn là một triết lý giáo dục định hướng tương lai, giúp học sinh phát triển toàn diện từ kiến thức đến kỹ năng sống. Việc áp dụng hiệu quả mô hình này sẽ trang bị cho thế hệ trẻ hành trang vững chắc để tự tin đối mặt với mọi thử thách trong kỷ nguyên mới. Hy vọng những thông tin từ Inter Stella đã mang đến cái nhìn sâu sắc về phương pháp giáo dục đầy tiềm năng này.


Câu Hỏi Thường Gặp (FAQs) Về Dạy Học Dự Án

Dạy học dự án phù hợp với độ tuổi nào?

Dạy học dự án có thể áp dụng linh hoạt cho nhiều độ tuổi khác nhau, từ bậc mầm non, tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông đến cả cấp đại học. Tuy nhiên, mức độ phức tạp của các dự án, yêu cầu về tính tự chủ và độ sâu của nội dung sẽ được điều chỉnh cho phù hợp với khả năng nhận thức, kỹ năng và kinh nghiệm của từng lứa tuổi. Ví dụ, dự án cho trẻ mầm non có thể là làm đồ chơi từ vật liệu tái chế, trong khi dự án đại học có thể là nghiên cứu khoa học chuyên sâu.

Làm thế nào để đảm bảo học sinh vẫn nắm vững kiến thức cơ bản khi học theo dự án?

Để đảm bảo học sinh vẫn nắm vững kiến thức cơ bản khi tham gia dạy học dự án, giáo viên cần lồng ghép kiến thức nền tảng một cách khéo léo vào các giai đoạn của dự án. Trước khi bắt đầu, học sinh có thể được cung cấp các tài liệu, bài giảng lý thuyết ngắn gọn hoặc hoạt động khởi động để củng cố kiến thức cần thiết. Trong quá trình thực hiện, giáo viên sẽ đóng vai trò hướng dẫn, kiểm tra sự hiểu biết và kịp thời củng cố kiến thức thông qua các câu hỏi, phản hồi để đảm bảo các mục tiêu học tập cốt lõi được đạt tới.

Dạy học dự án có tốn kém không?

Chi phí cho dạy học dự án có thể khác nhau đáng kể tùy thuộc vào quy mô, loại hình và mục tiêu của dự án. Một số dự án có thể được thiết kế để tận dụng tối đa vật liệu tái chế hoặc các tài nguyên sẵn có tại trường học và cộng đồng để giảm thiểu chi phí. Tuy nhiên, các dự án yêu cầu thiết bị chuyên dụng, công nghệ cao, hoặc các chuyến tham quan, khảo sát thực tế có thể cần nguồn tài chính lớn hơn. Việc lập kế hoạch ngân sách chi tiết và tìm kiếm sự hỗ trợ từ phụ huynh hoặc cộng đồng là rất quan trọng để đảm bảo tính khả thi.

Dạy học dự án có giúp cải thiện điểm số không?

Mục tiêu chính của dạy học dự án không chỉ tập trung vào điểm số mà là phát triển kỹ năng toàn diện, tư duy phản biện, sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề. Tuy nhiên, khi học sinh được khuyến khích chủ động tìm tòi, vận dụng kiến thức vào thực tế và hợp tác hiệu quả, họ thường hiểu bài sâu sắc hơn, ghi nhớ lâu hơn. Điều này trong dài hạn thường dẫn đến kết quả học tập tốt hơn, thể hiện không chỉ qua điểm số các bài kiểm tra đánh giá năng lực mà còn qua chất lượng của sản phẩm cuối cùng và khả năng ứng dụng kiến thức vào cuộc sống.

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *